Chế độ phong kiến Trung Quốc phát triển cao dưới triều đại nào ✅ Chất
Thủ Thuật Hướng dẫn Chế độ phong kiến Trung Quốc phát triển cao dưới triều đại nào Mới Nhất
HỌ VÀ TÊN NỮ đang tìm kiếm từ khóa Chế độ phong kiến Trung Quốc phát triển cao dưới triều đại nào được Update vào lúc : 2022-08-01 12:25:14 . Với phương châm chia sẻ Kinh Nghiệm về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi tham khảo nội dung bài viết vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha.Triều đại trong lịch sử Trung Quốc, hay triều đại Trung Quốc, ý chỉ những chính sách quân chủ thế tập cai trị Trung Quốc trong phần lớn chiều dài lịch sử nước này. Kể từ khi triều đại đầu tiên được Hạ Vũ thành lập vào khoảng chừng năm 2070 TCN cho tới lúc Phổ Nghi thoái vị vào ngày 12 tháng 2 năm 1912, sau cuộc Cách mạng Tân Hợi, Trung Quốc đã được cai trị bởi một loạt triều đại kế tục nhau.[a][b] Triều đại Trung Quốc không riêng gì có gồm có những triều đại được thành lập bởi người Hán – dân tộc bản địa có dân số áp đảo tại Trung Quốc – hay tiền thân của người Hán, tức liên minh bộ lạc Hoa Hạ, mà còn tồn tại cả những triều đại do những dân tộc bản địa phi Hán thành lập.[6]
Nội dung chính- Mục lụcThuật ngữSửa đổiLịch sửSửa đổiSự khởi đầu của chính sách triều đại cai trịSửa đổiQuá trình chuyển giao triều đạiSửa đổiSự kết thúc của chính sách triều đại cai trịSửa đổiTính chính thốngSửa đổiDòng phụ hệSửa đổiPhân loạiSửa đổiTriều đại Trung NguyênSửa đổiTriều đại thống nhấtSửa đổiTriều đại chinh phụcSửa đổiQuy ước tênSửa đổiTên chính thứcSửa đổiTên tiền tốSửa đổiPhạm vi lãnh thổSửa đổiDanh sách triều đại Trung Quốc chínhSửa đổiNiên biểuSửa đổiNiên biểu những quá trình chínhSửa đổiNiên biểu những chế độSửa đổiĐọc thêmSửa đổiGhi chúSửa đổiTham khảoSửa đổiChú thíchSửa đổiNguồnSửa đổiLiên kết ngoàiSửa đổiVideo liên quan
Chia lịch sử Trung Quốc thành nhiều thời kỳ do từng triều đại cai trị là một phương pháp phân tích thời kỳ phổ biến được những học giả áp dụng.[7] Theo đó, một triều đại được dùng để phân định thời kỳ cai trị của một gia tộc, và cũng hoàn toàn có thể được dùng để mô tả những sự kiện, xu hướng, tính cách, những sáng tác nghệ thuật và thẩm mỹ, và đồ tạo tác của thời kỳ đó.[8] Ví dụ, đồ sứ được làm vào thời Minh thì gọi là "đồ sứ triều Minh".[9]
Triều đại chính thống cai trị Trung Quốc trong khoảng chừng thời gian lâu dài nhất là triều Chu, với tổng cộng 789 năm. Trên thực tế, triều Chu bị phân làm hai quá trình – Tây Chu và Đông Chu – với quyền lực suy giảm nghiêm trọng trong quá trình Đông Chu.[10] Triều đại chính thống cai trị Trung Quốc có diện tích s quy hoạnh lãnh thổ lớn số 1 là triều Nguyên hoặc triều Thanh, tùy theo nguồn tư liệu lịch sử.[11][12][13][14][15][c]
Các triều đại Trung Quốc thường tự coi mình là "Thiên triều" (天朝).[19][20] Nhiều quốc gia triều cống cho Trung Quốc đã gọi những triều đại Trung Quốc là "Thiên triều Thượng quốc" (天朝上國) hay "Thiên triều Đại quốc" (天朝大國), như một hình thức thể hiện sự tôn trọng và phục tùng.[21]
Mục lục
- 1 Thuật ngữ
2 Lịch sử
- 2.1 Sự khởi đầu của chính sách triều đại cai trị
2.2 Quá trình chuyển giao triều đại
2.3 Sự kết thúc của chính sách triều đại cai trị
2.4 Tính chính thống
- 4.1 Triều đại Trung Nguyên
4.2 Triều đại thống nhất
4.3 Triều đại chinh phục
- 5.1 Tên chính thức
5.2 Tên tiền tố
- 8.1 Niên biểu những quá trình chính
8.2 Niên biểu những chính sách
- 11.1 Chú thích
11.2 Nguồn
Thuật ngữSửa đổi
Trong tiếng Trung Quốc, từ "triều" (朝) nghĩa gốc là "sáng sớm" hoặc "ngày ngày hôm nay". Theo nghĩa chính trị, từ này được dùng để chỉ chính sách của nhà cai trị đương nhiệm.
Sau đây là vài thuật ngữ liên quan đến khái niệm triều đại trong lịch sử Trung Quốc:
- "triều đại" (朝代): thời đại cai trị tương ứng của một "triều".
"vương triều" (王朝): về mặt trình độ, từ này đề cập tới triều đại của một vị vua. Tuy nhiên, nó vẫn thường được áp dụng một cách không chuẩn xác dành riêng cho tất cả triều đại, gồm có cả những triều đại mà nhà cai trị giữ tước hiệu khác, không phải là vua, ví dụ như nhà vua.[22]
"hoàng triều" (皇朝): thường được dùng để chỉ một triệu đại có nhà cai trị là nhà vua.[22]
Lịch sửSửa đổi
Sự khởi đầu của chính sách triều đại cai trịSửa đổi
Bức vẽ Hạ Vũ, người mở đường chính sách triều đại cai trị Trung Quốc, của họa sỹ Mã Lân thời Nam Tống.
Với vai trò là nhà sáng lập triều đại Trung Quốc chính thống đầu tiên – triều Hạ – Hạ Vũ thường được xem là người mở đường cho những triều đại cai trị ở Trung Quốc.[23][a] Trong chính sách triều đại cai trị ở Trung Quốc, nhà cai trị tối cao trên lý thuyết nắm trong tay quyền lực tuyệt đối và quyền chiếm hữu tư nhân đối với lãnh địa, tuy nhiên trên thực tế, thực quyền của tớ phụ thuộc vào nhiều yếu tố.[24][d] Theo truyền thống, ngai vàng Trung Quốc được thừa kế độc quyền bởi những thành viên phái mạnh trong gia tộc cai trị, tuy nhiên không thiếu trường hợp ngoại thích lên nắm thực quyền thay cho quân chủ.[28][e] Quan niệm kế vị trên được gọi là Gia thiên hạ (家天下), trái với quan niệm Công thiên hạ (公天下) của thời tiền Hạ, mà trong đó, sự kế vị không mang tính chất chất thế tập.[24][30]
Quá trình chuyển giao triều đạiSửa đổi
Tranh minh họa Trận Sơn Hải quan, một trận chiến quyết định trong thời kỳ chuyển giao Minh–Thanh. Triều Thanh giành thắng lợi và mở rộng quyền cai trị của tớ ở Trung Quốc bản thổ ngay sau đó.
Hiện tượng thịnh suy của những triều đại là một đặc điểm nổi bật trong lịch sử Trung Quốc. Một số học giả nỗ lực lý giải hiện tượng kỳ lạ này bằng phương pháp nhận định rằng sự thành công hay thất bại của một triều đại phụ thuộc vào đạo đức của những nhà cai trị, trong khi những người dân khác lại tập Trung Quốc|chính sách quân chủ]] – một phương pháp lý giải được gọi là vòng tuần hoàn triều đại.[31][31][32][33]
Quá trình chuyển giao triều đại trong lịch sử Trung Quốc ra mắt đa phần thông qua hai con phố: chinh phục quân sự và soán ngôi.[34] Triều Kim thay thế triều Liêu và triều Nguyên thống nhất Trung Quốc đều thông qua một loạt chiến dịch quân sự thành công. Mặt khác, Tào Ngụy thay thế Đông Hán và triều Lương thay thế Nam Tề là hai trường hợp soán ngôi. Thông thường, kẻ soán ngôi sẽ tìm cách khắc họa động thái sẵn sàng rời bỏ ngai vàng của nhà cai trị triều đại tiềm nhiệm trong một tiến trình gọi là thiện nhượng (禪讓), như một phương tiện hợp pháp hóa quyền cai trị.[35]
Khi xem qua những mốc thời gian lịch sử, người ta dễ ngộ nhận rằng quá trình chuyển giao triều đại xảy ra đột ngột và kinh hoàng. Đúng hơn, những triều đại mới thường được thành lập từ trước khi lật đổ hoàn toàn một chính sách hiện có.[36] Ví dụ, năm 1644 thường được xem là năm mà triều Thanh kế tục triều Minh nắm giữ Thiên mệnh. Tuy nhiên, triều Thanh chính thức được tuyên bố thành lập vào năm 1636 bởi Thanh Thái Tông khi ông đổi quốc hiệu cũ Hậu Kim mà Thanh Thái Tổ đã đặt vào năm 1616. Trong khi đó, hoàng tộc triều Minh vẫn cai trị Nam Minh cho tới năm 1662.[37][38] Vương quốc Đông Ninh trung thành với triều Minh tại Đài Loan tiếp tục kháng chiến, chống lại triều Thanh cho tới tận năm 1683.[39] Ngoàira, trong quá trình chuyển giao Minh–Thanh, còn tồn tại nhiều phe phái khác tranh giành quyền trấn áp Trung Quốc, đáng để ý quan tâm nhất là Đại Thuận và Đại Tây, lần lượt do Lý Tự Thành và Trương Hiến Trung thành lập.[40][41][42] Thay đổi gia tộc cai trị là một việc rất phức tạp và tốn nhiều thời gian, triều Thanh đã mất tới gần hai thập kỷ để mở rộng quyền cai trị của tớ trên toàn bộ Trung Quốc bản thổ.
Tương tự, đầu quá trình chuyển giao Tùy–Đường, nhiều chính sách do những lực lượng nổi dậy thành lập, tranh giành quyền trấn áp và tính chính thống khi quyền lực triều Tùy đang suy yếu. Các chính sách tự trị tồn tại trong quá trình đầy dịch chuyển này hoàn toàn có thể kể tới Ngụy (của Lý Mật), Tần (của Tiết Cử), Tề (của Cao Đàm Thành), Hứa (của Vũ Văn Hóa Cập), Lương (của Thẩm Pháp Hưng), Lương (của Lương Sư Đô), Hạ (của Đậu Kiến Đức), Trịnh (của Vương Thế Sung), Sở (của Chu Xán), Sở (của Lâm Sĩ Hoằng), Yên (của Cao Khai Đạo) và Tống (của Phụ Công Thạch). Ngay cả khi đã thay thế triều Tùy, triều Đường vẫn phải tốn thêm hàng thập kỷ nữa mới thống nhất được Trung Quốc bản thổ.[43]
Thông thường, tàn dư và con cháu hoàng tộc triều đại tiền nhiệm đều bị thanh trừng hoặc được phong cho những tước vị cao quý theo chính sách Nhị vương Tam khác (二王三恪) – điều sau này đã trở thành một phương tiện để triều đại cai trị đòi quyền kế tục hợp pháp từ triều đại tiềm nhiệm.[44] Ví dụ, Đông Ngụy Hiếu Tĩnh Đế được lập làm "Trung Sơn vương" sau khi thoái vị và nhường ngôi cho Bắc Tề Văn Tuyên Đế.[45] Tương tự, Sài Vịnh, cháu trai của Hậu Chu Thế Tông, được Tống Nhân Tông phong làm "Sùng Nghĩa công" – một tước vị tiếp tục được những hậu duệ hoàng tộc Hậu Chu khác thừa kế.[46]
Theo truyền thống ngành sử học Trung Quốc, mỗi triều đại mới sẽ biên soạn lịch sử triều đại tiền nhiệm, đỉnh cao là bộ Nhị thập tứ sử.[47] Truyền thống này vẫn được duy trì trong cả những lúc cuộc Cách mạng Tân Hợi đã thay thế triều Thanh bằng nhà nước Trung Hoa Dân Quốc. Tuy nhiên, nỗ lực soạn thảo một bộ lịch sử triều Thanh của những người dân Cộng hòa bị gián đoạn bởi Nội chiến Trung Quốc – cuộc nội chiến phân chia Trung Quốc thành hai chính thể: Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ở đại lục và Trung Hoa Dân Quốc ở Đài Loan.[48]
Sự kết thúc của chính sách triều đại cai trịSửa đổi
Một tấm hình Hoàng đế Phổ Nghi, được nhiều người xem là vị quân chủ hợp pháp ở đầu cuối ở Trung Quốc, được chụp vào năm 1922.
Chế độ triều đại cai trị ở Trung Quốc chấm hết vào năm 1912, khi nhà nước Trung Hoa Dân Quốc thay thế triều Thanh sau thành công của cuộc Cách mạng Tân Hợi.[49][50] Mặc dù đã có những nỗ lực Phục hồi triều đại cai trị ở Trung Quốc sau cuộc Cách mạng Tân Hợi, nhưng chúng đều không thành công trong việc củng cố quyền cai trị và giành được tính chính thống.
Trong cuộc Cách mạng Tân Hợi, đã và đang có nhiều đề xuất ủng hộ việc thay thế triều Thanh do người Mãn lãnh đạo bằng một triều đại mới của người Hán. Khổng Lệnh Di (孔令貽), hậu duệ đời thứ 76 của Khổng Tử và là người đang nắm giữ tước hiệu Diện Thánh công, được Lương Khải Siêu xác định là người thừa kế ngai vàng tiềm năng.[51] Trong khi đó, giới thân sĩ ở An Huy và Hà Bắc lại ủng hộ phục hưng triều Minh với nhà vua là Chu Dục Huân (朱煜勳), một Diên Ân hầu.[52] Cả hai đề xuất trên rốt cuộc đều bị từ chối.
Đế quốc Trung Hoa (1915–1916) do Viên Thế Khải thành lập sớm châm ngòi cho cuộc Chiến tranh hộ quốc và bị xóa sổ sau 101 ngày.[53] Đinh Tỵ phục tích (1917) là một nỗ lực phục hưng triều Thanh không thành công, khi chỉ kéo dãn đúng 11 ngày.[54] Tương tự, Mãn Châu Quốc, một nhà nước bù nhìn do Đế quốc Nhật Bản dựng lên trong Thế chiến thứ hai, với sự công nhận ngoại giao hạn chế, không được coi như một chính sách chính thống.[55] Các nhà sử học thường coi sự kiện Hoàng đế Phổ Nghi thoái vị vào ngày 12 tháng 2 năm 1912 là dấu chấm hết cho chính sách triều đại cai trị ở Trung Quốc sau gần bốn thiên niên kỷ tồn tại.[49]
Tính chính thốngSửa đổi
Quốc ấn cuả triều Thanh được khắc dòng chữ "Đại Thanh đế quốc chi tỷ" (大清帝國之璽). Nó là hình tượng của quyền lực và tính chính thống.
Suốt chiều dài lịch sử, Trung Quốc đã bị chia cắt chính trị trong nhiều quá trình, với những miền đất rất khác nhau được cai trị bởi những triều đại rất khác nhau. Mỗi triều đại hoạt động và sinh hoạt giải trí hiệu suất cao như một nhà nước riêng biệt với thể chế chính trị và triều đình riêng. Những quá trình chia cắt chính trị đáng để ý quan tâm nhất là Tam Quốc, Ngũ Hồ thập lục quốc, Nam–Bắc triều, và Ngũ đại Thập quốc.
Mối quan hệ Một trong những triều đại Trung Quốc trong những quá trình chia cắt, thường xoay quanh tính chính thống, vốn khởi xướng từ học thuyết Thiên mệnh.[56] Triều đại do người Hán cai trị sẽ tuyên bố những triều đại đối địch do những dân tộc bản địa khác thành lập là phi chính thống theo khái niệm Hoa Di chi biện. Mặc khác, nhiều triều đại phi Hán đã tự nhận mình là triều đại chính thống, khắc họa bản thân trong vai trò là chính thể thực sự thừa kế tinh hoa văn hóa và lịch sử Trung Quốc. Theo truyền thống, chỉ những chính sách được xem là "chính thống" (正統) hoặc "chính danh" mới được gọi là "triều" (朝), còn những chính sách "phi chính thống" hoặc "không chính danh" được gọi là "quốc" (國), trong cả những lúc chúng mang bản chất của một triều đại.[57] Với một số trong những triều đại, tính chính thống vẫn còn đang là vấn đề gây tranh cãi trong giới học thuật tân tiến.
Những tranh chấp về tính chính thống Một trong những triều đại như trên đã tồn tại trong những quá trình sau:
- Tam Quốc[58]
- Tào Ngụy, Thục Hán và Đông Ngô đều tự tuyên bố mình là triều đại chính thống, đồng thời lên án tuyên bố của hai chính sách còn sót lại.
Vì Hán Hiến Đế thoái vị để ủng hộ Tào Ngụy Văn Đế nên Tào Ngụy trực tiếp kế tục Đông Hán trong dòng thời gian lịch sử Trung Quốc.
Tây Tấn công nhận Tào Ngụy là triều đại chính thống trong quá trình Tam Quốc và tuyên bố kế tục triều đại này.
Triều Đường coi Tào Nguỵ là triều đại chính thống, trong khi tham gia học giả Nam Tống Chu Hi lại đề xuất nên coi Thục Hán mới là triều đại chính thống.[59][60]
- Đông Tấn và Ngũ Hồ thập lục quốc[61]
- Đông Tấn tự xem mình là triều đại chính thống.
Một số nước trong nhóm Ngũ Hồ thập lục quốc như Hán Triệu, Hậu Triệu và Tiền Tần cũng tự tuyên bố mình là triều đại chính thống.
- Nam–Bắc triều[62]
- Tất cả triều đại trong quá trình này đều coi mình là người đại diện chính thống của Trung Quốc; Các triều đại phương bắc gọi những đối thủ phía nam của tớ là "Đảo di" (島夷) trong khi ngược lại, những triều đại phương nam lại gọi những đối thủ phía bắc của tớ là "Tác lỗ" (索虜).[63][64]
- Ngũ đại Thập quốc[65]
- Trực tiếp kế tục triều Đường, Hậu Lương tự coi mình là triều đại chính thống.[65]
Hậu Đường tự coi mình là triều Đường tái sinh và bác bỏ tính chính thống của Hậu Lương.[65]
Hậu Tấn công nhận Hậu Đường là triều đại chính thống.[65]
Nam Đường, trong một khoảng chừng thời gian, được xem là triều đại chính thống của quá trình Ngũ đại Thập quốc.[65]
Sử học tân tiến nói chung coi những triều đại thuộc nhóm Ngũ đại, trái với Thập quốc, là triều đại chính thống.[65][66]
- Sau khi chinh phục Hậu Tấn, triều Liêu tuyên bố tính chính thống kế tục từ Hậu Tấn.[68]
Cả Nam Tống lẫn Bắc Tống đều tự coi mình là triều đại Trung Quốc chính thống.
Triều Kim thách thức tuyên bố chính thống của triều Tống.
Triều Nguyên kế tục công nhận cả ba triều đại, kể cả Tây Liêu, đều là những triều đại chính thống, họ biên soạn ba bộ sử: Liêu sử, Tống sử và Kim sử.[69][70][71]
- Triều Minh công nhận triều Nguyên tiền nhiệm là một triều đại chính thống, nhưng cũng xác định rằng họ không tiếp nhận Thiên mệnh từ triều Nguyên, và do đó Bắc Nguyên không phải là triều đại chính thống.
Các nhà cai trị Bắc Nguyên vẫn duy trì quốc hiệu là "Đại Nguyên" và tiếp tục dùng tên tước hiệu Trung Quốc cho tới năm 1388 hoặc 1402. Các tước hiệu Trung quốc được Phục hồi nhiều lần trong một khoảng chừng thời gian ngắn.
Nhà sử học Mông Cổ Rashipunsug biện luận rằng Bắc Nguyên là triều đại thừa kế tính chính thống từ triều Nguyên. Sau này, triều Thanh đánh bại và sáp nhập Bắc Nguyên, tiếp tục thừa kế tính chính thống đó. Do vậy, triều Minh mới là triều đại phi chính thống.[73]
- Triều Thanh công nhận triều Minh tiền nhiệm là triều đại chính thống, nhưng xác định rằng họ đã giành lấy thiên mệnh từ triều Minh, do đó bác bỏ tính chính thống của Nam Minh.
Nam Minh vẫn tiếp tục tuyên bố mình là triều đại chính thống cho tới khi bị triều Thanh tiêu diệt.
Vương quốc Đông Ninh trung thành với triều Minh tố cáo triều Thanh là phi chính thống.
Triều Tiên ở Nước Hàn và nhà Hậu Lê ở Việt Nam từng có những lúc coi Nam Minh, thay vì triều Thanh, là triều đại chính thống.[75][76]
Mạc phủ Tokugawa Nhật Bản không công nhận tính chính thống của triều Thanh, thay vào đó tự nhận mình là người đại diện chính thống của Hoa (華), tức Trung Hoa. Câu chuyện này đóng vai trò nền tảng trong những văn bản tiếng Nhật như Chūchō Jijitsu và Kai Hentai.[77][78][79]
Trong khi những quá trình chia cắt thường dẫn đến nhiều cuộc tranh luận sôi nổi Một trong những quan chức và nhà sử học về việc những triều đại nào hoàn toàn có thể và nên được xem là chính thống, chính khách Bắc Tống Âu Dương Tu lại nhận định rằng tính chính thống triều đại tồn tại ở một trạng thái lấp lửng trong những quá trình chia cắt, và chỉ được Phục hồi sau khi có sự thống nhất chính trị.[80] Từ góc nhìn này, triều Tống sở hữu tính chính thống nhờ đặt dấu chấm hết cho quá trình Ngũ đại Thập quốc, tuy nhiên không được thừa kế tính chính thống từ Hậu Chu. Tương tự, Âu Dương Tu coi ý niệm về tính chính thống đã rơi vào quên lãng trong những quá trình Tam Quốc, Ngũ Hồ thập lục quốc và Nam–Bắc triều.[80]
Vì hầu hết những nguồn sử liệu Trung Quốc đề cao ý tưởng về sự kế tục triều đại đơn tuyến, nên chỉ có thể có duy nhất một triều đại được xem là chính thống tại thuở nào điểm bất kỳ.[66] Hầu hết nguồn tân tiến sắp xếp những triều đại chính thống kế tục nhau như sau:[66]
Triều Hạ → Triều Thương → Tây Chu → Đông Chu → Triều Tần → Tây Hán → Đông Hán → Tào Ngụy → Tây Tấn → Đông Tấn → Lưu Tống → Nam Tề → Triều Lương → Triều Trần → Triều Tùy → Triều Đường → Hậu Lương → Hậu Đường → Hậu Tấn → Hậu Hán → Hậu Chu → Bắc Tống → Nam Tống → Triều Nguyên → Triều Minh → Triều Thanh
Những tranh chấp về tính chính thống kể trên tương tự như những tuyên bố ganh đua tân tiến về tính chính thống của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa có thủ đô tại Bắc Kinh và Trung Hoa Dân Quốc có thủ đô tại Đài Bắc. Cả hai chính sách đều chính thức tuân thủ chủ trương Một Trung Quốc và tự tuyên bố là người đại diện chính thống duy nhất của toàn bộ Trung Quốc.[81]
Dòng phụ hệSửa đổi
Hán Quang Vũ Đế (trên) và Hán Chiêu Liệt Đế (dưới) đều là thành viên của cùng một gia tộc nhưng lại được xem là hai nhà sáng lập của hai triều đại riêng biệt.
Có một vài triều đại được cai trị bởi những gia tộc có quan hệ phụ hệ, nhưng do nhiều nguyên do rất khác nhau, chúng được phân làm những triều đại riêng và được gán tên tiền tố khác lạ nhằm mục đích phục vụ mục tiêu lịch sử. Mặc cho những triều đại có chung nguồn gốc nhà cai trị thì những khác lạ về quốc hiệu và những thay đổi cơ bản trong hoạt động và sinh hoạt giải trí cai trị đã tạo ra yêu cầu nên phải phân biệt rõ tên triều đại.
Ngoài ra, cũng luôn có thể có nhiều triều đại tự tuyên bố mình là hậu duệ của triều đại trước đó như một động thái chính trị có tính toán, nhằm mục đích đạt được hoặc nâng cao tính chính thống, trong cả những lúc những tuyên bố đó là vô địa thế căn cứ.
Mối quan hệ phụ hệ giữa nhà cai trị của những triều đại Trung Quốc sau đây thường được những nhà sử học ghi nhận:
- Tây Chu và Đông Chu[10][82]
- Tây Chu và Đông Chu thường được gọi chung là triều Chu.
Nhà sáng lập Đông Chu, Chu Bình vương, là con trai của nhà cai trị Tây Chu ở đầu cuối, Chu U vương.
- Tây Hán và Đông Hán được gọi chung là triều Hán.[83]
Hoàng đế Đông Hán đầu tiên, Hán Quang Vũ Đế, là hậu duệ đời thứ chín của nhà sáng lập Tây Hán, Hán Cao Tổ; hậu duệ đời thứ bảy của nhà vua Tây Hán thứ sáu, Hán Cảnh Đế.
Nhà sáng lập Thục Hán, Hán Chiêu Liệt Đế cũng là hậu duệ của Hán Cảnh Đế.
Tống thư tuyên bố rằng nhà cai trị Lưu Tống đầu tiên, Lưu Tống Vũ Đế, là một hậu duệ dòng nam của em trai Hán Cao Tổ, Sở Nguyên vương.
- Đông Tấn và Tây Tấn được gọi chung là triều Tấn.[84]
Nhà sáng lập Đông Tấn, Tấn Nguyên Đế, là chắt của người đặt nền móng cho nhà Tây Tấn, Tư Mã Ý; cháu trai của Lang Nha vương và con của Lang Nha Cung vương.
- Nhà sáng lập Hán Triệu, Hán Quang Văn Đế và nhà sáng lập Hồ Hạ, Hạ Vũ Liệt Đế, lần lượt là hậu duệ của Khương Cừ và Khứ Ti; theo Bắc sử, Khương Cừ và Khứ Ti là hai anh em.
- Nhà sáng lập Hậu Yên, Yên Vũ Thành Đế, là con trai của nhà sáng lập Tiền Yên, Yên Văn Minh Đế.
Quân chủ đầu tiên của Nam Yên, Yên Hiến Vũ Đế, cũng là con trai của Yên Văn Minh Đế.
- Nhà sáng lập triều Đường, Đường Cao Tổ, là hậu duệ đời thứ bảy của nhà sáng lập Tây Lương, Tây Lương Vũ Chiêu vương.
- Nhà cai trị Đông Ngụy duy nhất, Đông Ngụy Hiếu Tĩnh Đế, là chắt của nhà vua Bắc Ngụy thứ 7, Bắc Ngụy Hiếu Văn Đế.
Nhà sáng lập Tây Ngụy, Tây Ngụy Văn Đế, là cháu trai của Bắc Ngụy Hiếu Văn Đế.
- Nhà sáng lập triều Lương, Lương Vũ Đế, là con trai của Tiêu Thuận Chi, anh em họ xa với nhà sáng lập Nam Tề, Nam Tề Cao Đế.
- Nhà cai trị Bắc Hán đầu tiên, Bắc Hán Thế Tổ, là em trai của nhà sáng lập Hậu Hán, Hậu Hán Cao Tổ.
- Nhà sáng lập Tây Liêu, Liêu Đức Tông, là hậu duệ đời thứ tám của nhà vua triều Liêu đầu tiên, Liêu Thái Tổ.
- Nam Tống và Bắc Tống gọi chung là triều Tống.[85]
Nhà cai trị Nam Tống đầu tiên, Tống Cao Tông, là con trai nhà vua Bắc Tống thứ tám, Tống Huy Tông; em trai của nhà vua Bắc Tống ở đầu cuối, Tống Khâm Tông.
- Nguyên Huệ Tông vừa là nhà vua triều Nguyên ở đầu cuối vừa là nhà cai trị Bắc Nguyên đầu tiên.
- Nhà sáng lập Nam Minh, Hoằng Quang Đế, là cháu của nhà vua triều Minh thứ 14, Vạn Lịch Đế.
- Thanh Thái Tông vừa là đại hãn Hậu Kim ở đầu cuối vừa là nhà vua triều Thanh đầu tiên.
Phân loạiSửa đổi
Một tấm map Đế quốc Trung Quốc trong quá trình Khang Càn thịnh thế của Đức. Triều Thanh đồng thời được xem là "triều đại Trung Nguyên", "triều đại thống nhất", và "triều đại chinh phục".
Triều đại Trung NguyênSửa đổi
Trung Nguyên là một khu vựng rộng lớn ở hạ lưu sông Hoàng Hà, nơi hình thành nên cái nôi của nền văn minh Trung Quốc. "Triều đại Trung Nguyên" (中原王朝) đề cập tới những triều đại Trung Quốc có kinh đô nằm trong khu vực Trung Nguyên.[86] Thuật ngữ này đề cập tới cả những triều đại do dân tộc bản địa Hán lẫn những dân tộc bản địa phi Hán thành lập.[86]
Triều đại thống nhấtSửa đổi
Triều đại thống nhất đề cập tới những triều đại Trung Quốc, bất kể nguồn gốc gia tộc cai trị, đã thống nhất Trung Quốc bản thổ thành công. "Trung Quốc bản thổ" là một khu vực thường được coi như vùng đất trung tâm truyền thống của người Hán, không tương đương với khái niệm "Trung Quốc". Hoàng triều nào thống nhất thành công Trung Quốc bản thổ thì sẽ được công nhận là một "Đế quốc Trung Quốc" hoặc "Trung Hoa đế quốc" (中華帝國).[87][88]
Khái niệm "đại nhất thống" (大一統) được nhắc tới lần đầu trong một văn bản Trung Quốc cổ mang tên Công dương truyện, được cho là của học giả nước Tề Công Dương Cao.[89][90][91] Những nhân vật nổi tiếng khác ví như Khổng Tử và Mạnh Tử cũng từng đề cập đến khái niệm này trong những tác phẩm riêng của tớ.[92][93]
Các nhà sử học thường công nhận những triều đại sau đây đã thống nhất được Trung Quốc bản thổ: triều Tần, triều Tây Hán, triều Tân, triều Đông Hán, triều Tây Tấn, triều Tùy, triều Đường, triều Võ Chu, triều Bắc Tống, triều Nguyên, triều Minh, và triều Thanh.[94][95] Vị thế của Bắc Tống với tư cách một triều đại thống nhất vẫn đang là vấn đề gây tranh cãi khi một phần Yên Vân thập lục châu nằm dưới sự quản lý của triều Liêu đương thời, trong khi Tây Hạ trấn áp một phần Hà Sáo; theo phân tích trên, rõ ràng, Bắc Tống chưa thực sự là một triều đại thống nhất toàn bộ Trung Quốc bản thổ.[94][96]
Triều đại chinh phụcSửa đổi
"Triều đại chinh phục" (征服王朝) đề cập tới những triều đại Trung Quốc được thành lập bởi những gia tộc phi Hán cai trị một phần hoặc toàn bộ Trung Quốc bản thổ.[97] Thuật ngữ này do nhà sử học kiêm Hán học Karl Agust Wittfogel đặt ra, và vẫn là một nguồn gây tranh cãi Một trong những học giả, khi có người nhận định rằng lịch sử Trung Quốc nên được phân tích và làm rõ theo quan điểm đa sắc tộc và đa văn hóa.[98] Bắc Ngụy và triều Thanh, lần lượt được thành lập bởi người Tiên Ti và người Mãn Châu, là hai triều đại chinh phục điển hình.[97]
Quy ước tênSửa đổi
Tên chính thứcSửa đổi
Theo thông lệ, khi mới thành lập triều đại, quân chủ Trung Quốc sẽ đặt cho đất nước của tớ một tên gọi chính thức, gọi là quốc hiệu (國號).[99][100] Suốt thời kỳ cai trị của một triều đại, quốc hiệu sẽ là tên gọi gọi chính thức của đất nước, được dùng trong nội bộ và trong việc làm ngoại giao.
Quốc hiệu thường được chọn theo những cách sau:
- Tên của cục lạc cai trị trong liên quân bộ lạc.[101][102]
- ví dụ: Quốc hiệu Hạ bắt nguồn từ giai cấp cai trị, tức quân bộ lạc Hạ.[101]
- ví dụ: Trần Vũ Đế chọn quốc hiệu là "Thánh" lấy từ tước hiệu "Trần vương".[103]
- ví dụ: Tiền Yên có quốc hiệu là "Hào", dựa theo tên nước hào thời Chu.[104]
- ví dụ: Hậu Chu Thái Tổ đặt quốc hiệu là "Ngu" khi tổ tiên của tớ là người thuộc hoàng tộc triều Ngu.[105]
- ví dụ: quốc hiệu chính thức của triều Nguyên là "Đại Nguyên", có nguồn gốc từ một mệnh đề trong Kinh Dịch, "đại tai can nguyên" (大哉乾元).[106]
Có những trường hợp mà quốc hiệu bị thay đổi giữa thời gian cai trị của một triều đại. Ví dụ, Nam Hán ban đầu có quốc hiệu là "Việt", về sau lại đổi thành "Hán".[107]
Quốc hiệu của một vài triều đại còn tồn tại thêm chữ "đại" (大). Trong Dũng tràng tiểu phẩm của nhà sử học thời Minh Chu Quốc Trinh, người ta nhận định rằng triều đại đầu tiên đưa từ "đại" vào quốc hiệu là triều Nguyên.[108][109] Tuy nhiên, theo một số trong những nguồn như Liêu sử hay Kim sử do nhà sử học thời Nguyên Thoát Thoát biên soạn, một vài triều đại trước đó – như triều Liêu và triều Kim – đã và đang sử dụng quốc hiệu có chữ "đại".[110][111] Kể cả khi quốc hiệu mà một triều đại Trung Quốc sử dụng không còn chữ "đại", quan chức và thần dân ở những quốc gia triều cống vẫn gọi kèm thêm chữ "đại", như một phương pháp để thể hiện sự tôn trọng.[109] Ví dụ, Nhật Bản thư kỷ (大唐) gọi Trung Quốc thời Đường là "Đại Đường", tuy nhiên quốc hiệu chính thức mà triều Đường sử dụng chỉ đơn giản là "Đường".
Trong khi tất cả triều đại Trung Quốc đều tìm cách link đất nước của tớ với từ "Trung Quốc" (中國), không còn bất kể chính sách nào chính thức sử dụng từ này làm quốc hiệu.[112][113] Triều Thanh từng xác định rõ ràng tên đất nước mà người ta đang cai trị là "Trung Quốc" trong nhiều hiệp ước quốc tể Tính từ lúc Điều ước Ni Bố Sở năm 1689, nhưng vẫn giữ quốc hiệu là "Đại Thanh".[114][115]
Việc chọn quốc hiệu, cũng như tầm quan trọng của nó, được truyền bá rộng rãi khắp Vùng văn hóa Đông Á. Đáng để ý quan tâm, những nhà cai trị tại Việt Nam và Triều Tiên cũng xưng quốc hiệu riêng cho đất nước của tớ.
Tên tiền tốSửa đổi
Trong ngành sử học Trung Quốc, những nhà sử học thường không gọi trực tiếp tên triều đại bằng quốc hiệu của chúng. Thay vào đó, tên triều đại mang tính chất chất lịch sử, thường có gốc gác từ quốc hiệu, mới được sử dụng thường xuyên. Ví dụ, triều Tùy có quốc hiệu là Tùy trong khi triều Kim có quốc hiệu là "Đại Kim".
Khi có nhiều hơn nữa một chính sách có cùng quốc hiệu, những nhà sử học sử dụng tên tiền tố để phân biệt.[7][36][116] Các loại tiền tố thường được sử dụng gồm có:
- Phương hướng địa lý
- "Bắc" (北): ví dụ: Bắc Tề, Bắc Nguyên
"Nam" (南): ví dụ: Nam Yên, Nam Đường
"Đông" (東): ví dụ: Đông Tấn, Đông Ngụy
"Tây" (西): ví dụ: Tây Lương, Tây Liêu
- "Tiền" (前): ví dụ: Tiền Tần, Tiền Thục
"Hậu" (後): ví dụ: Hậu Triệu, Hậu Hán
- ví dụ: Võ Chu, Mã Sở
- Khác
- ví dụ: Thục Hán (tiền tố "Thục" ám chỉ một vị trí địa lý tại Tứ Xuyên), Hồ Hạ (tiền tố "Hồ", mang nghĩa là "rợ", ý chỉ gốc gác Hung Nô của nhà sáng lập triều đại).
Một triều đại hoàn toàn có thể được gọi với nhiều hơn nữa một tên tiền tố có mức phổ biến rất khác nhau. Ví dụ, Tây Hán thỉnh thoảng được gọi là "Tiền Hán", và Dương Ngô thỉnh thoảng được gọi là "Nam Ngô".[117][118]
Các học giả thường xây dựng một đường phân chia lịch sử dành riêng cho những triều đại mà quyền lực cai trị bị gián đoạn. Ví dụ, triều Tống được phân thành Bắc Tống và Nam Tống, với Sự kiện Tĩnh Khang là ranh giới; "triều Tống" nguyên thủy do Tống Thái Tổ thành lập, phân biệt với "triều Tống" tái sinh thời Tống Cao Tông.[119] Trong những trường hợp tương tự, tức là triều đại đã sụp đổ chỉ được tái thành lập, thì nên phải có sự phân biệt tên gọi giữa triều đại nguyên thủy và triều đại tái thành lập để phục vụ mục tiêu sử học. Có hai trường hợp ngoại lệ là Tây Tần và triều Đường, lần lượt bị gián đoạn bởi Hậu Tần và Võ Chu.[120][121]
Phạm vi lãnh thổSửa đổi
Lãnh thổ ước đoán do những triều đại và nhà nước Trung Quốc rất khác nhau trấn áp trong suốt chiều dài lịch sử, màn biểu diễn kèm với đường biên giới Trung Quốc ngày này.
Trong khi những triều đại Trung Quốc chính thống đầu tiên chỉ được thành lập dọc theo sông Hoàng Hà và sông Dương Tử, nhiều triều đại sau đó đã tích cực tiến hành bành trướng lãnh thổ.[122][123][124][125][126][127][128][129][130][131][132][133][134]
Ở nhiều thời điểm rất khác nhau, những triều đại Trung Quốc trấn áp Trung Quốc bản thổ (gồm có Hải Nam, Ma Cao và Hồng Kông),[122][123][124] Đài Loan,[125] Mãn Châu (cả Nội Mãn lẫn Ngoại Mãn),[126][127] Sakhalin,[128][129] Mông Cổ (cả Nội Mông lẫn Ngoại Mông),[127][130] Việt Nam,[131][135] Tây Tạng,[126][127] Tân Cương,[132] những vùng đất thuộc Trung Á,[127][128] Bán đảo Triều Tiên,[133] Afghanistan[134][136] và Siberia.[127]
Triều đại Trung Quốc có diện tích s quy hoạnh lãnh thổ lớn số 1 là triều Nguyên hoặc triều Thanh, tùy theo nguồn tư liệu lịch sử.[11][12][13][14][15][c] Sự thiếu minh bạch này đa phần là vì đường biên giới phía bắc không rõ ràng của triều Nguyên: một số trong những nguồn mô tả nó nằm ngay phía bắc bờ bắc hồ Baikal, số khác lại cho là nó phải kéo dãn tới tận bờ biển Bắc Băng Dương.[137][138][139] trái lại, biên giới triều Thanh đã được phân định và củng cố thông qua một loạt hiệp ước quốc tế, và do đó được xác định một cách rõ ràng hơn nhiều.
Ngoài việc trấn áp trực tiếp phần lãnh thổ Trung Quốc, những triều đại Trung Quốc rất khác nhau còn duy trì quyền bá chủ đối với những quốc gia hay bộ lạc khác, thông qua một khối mạng lưới hệ thống triều cống.[140] Hệ thống triều cống Trung Quốc tồn tại từ thời Tây Hán cho tới tận thế kỷ 19, khi Chủ nghĩa Trung Quốc trung tâm sụp đổ.[141][142]
Các yêu sách lãnh thổ hiện tại mà cả Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Trung Hoa Dân Quốc tuyên bố, đều nhờ vào những phần lãnh thổ nằm dưới quyền trấn áp của triều Thanh ngay trước thời điểm sụp đổ.[15][143][144][145][146]
Danh sách triều đại Trung Quốc chínhSửa đổi
Danh sách này chỉ gồm có những triều đại Trung Quốc chính thường được tìm thấy trong những dòng thời gian lịch sử Trung Quốc đơn giản hóa. Nó không toàn diện và không đại diện cho lịch sử Trung Quốc nói chung.
Triều đại Trung Quốc chính Triều đại Gia tộc cai trị Thời gian cai trị Nhà cai trị Tên[f](Tiếng Việt / Tiếng Trung[g] / Bính âm / Wade–Giles / Chú âm phù hiệu)
Nguồn gốc tên Họ(Tiếng Việt / Tiếng Trung)
Dân tộc Vị thế Năm Tổng thời gian Nhà sáng lập Quân chủ ở đầu cuối Danh sách Bán huyền sử Triều Hạ夏朝Xià Cháo
Hsia4 Ch῾ao2
ㄒㄧㄚˋ ㄔㄠˊ
Tên bộ lạc Tự姒
Hoa Hạ Hoàng gia 2070–1600 TCN[147] 470 năm Đại Vũ Hạ Kiệt (list) Cổ đại Triều Thương商朝Shāng Cháo
Shang1 Ch῾ao2
ㄕㄤ ㄔㄠˊ
Tên địa danh Tử子
Hoa Hạ Hoàng gia 1600–1046 TCN[148] 554 năm Thành Thang Đế Tân (list) Tây Chu西周Xī Zhōu
Hsi1 Chou1
ㄒㄧ ㄓㄡ
Tên địa danh Cơ姬
Hoa Hạ Hoàng gia 1046–771 TCN[149] 275 năm Chu Vũ vương Chu U vương (list) Đông Chu東周Dōng Zhōu
Tung1 Chou1
ㄉㄨㄥ ㄓㄡ
Từ triều Chu Cơ姬
Hoa Hạ Hoàng gia 770–256 TCN[149] 514 năm Chu Bình vương Chu Noãn vương (list) Tiền kỳ đế quốc Triều Tần秦朝Qín Cháo
Ch῾in2 Ch῾ao2
ㄑㄧㄣˊ ㄔㄠˊ
Tên địa danh Doanh嬴
Hoa Hạ Đế quốc(221–207 TCN)
Hoàng gia(207 TCN)
221–207 TCN[150] 14 năm Tần Thủy Hoàng Tần Tử Anh (list) Tây Hán西漢Xī Hàn
Hsi1 Han4
ㄒㄧ ㄏㄢˋ
Tên địa danh & Tước hiệu Lưu劉
Hán Đế quốc 202 TCN– 9[151] 211 năm Hán Cao Tổ Nhũ Tử Anh (list) Triều Tân新朝Xīn Cháo
Hsin1 Ch῾ao2
ㄒㄧㄣ ㄔㄠˊ
"Mới" Vương王
Hán Đế quốc 9–23[152] 14 năm Vương Mãng Vương Mãng (list) Đông Hán東漢Dōng Hàn
Tung1 Han4
ㄉㄨㄥ ㄏㄢˋ
Từ triều Hán Lưu劉
Hán Đế quốc 25–220[153] 195 năm Hán Quang Vũ Đế Hán Hiến Đế (list) Tam quốc三國
Sān Guó
San1 Kuo2
ㄙㄢ ㄍㄨㄛˊ
220–280[154] 60 năm (list) Tào Ngụy曹魏Cáo Wèi
Ts῾ao2 Wei4
ㄘㄠˊ ㄨㄟˋ
Tước hiệu Tào曹
Hán Đế quốc 220–266[155] 46 năm Ngụy Văn Đế Tào Ngụy Nguyên Đế (list) Thục Hán蜀漢Shǔ Hàn
Shu3 Han4
ㄕㄨˇ ㄏㄢˋ
Từ triều Hán Lưu劉
Hán Đế quốc 221–263[156] 42 năm Hán Chiêu Liệt Đế Hiếu Hoài Đế (list) Đông Ngô東吳Dōng Wú
Tung1 Wu2
ㄉㄨㄥ ㄨˊ
Tước hiệu Ngô孫
Hán Hoàng gia(222–229)
Đế quốc(229–280)
222–280[157] 58 năm Ngô Đại Đế Ngô Mạt Đế (list) Tây Tấn西晉Xī Jìn
Hsi1 Chin4
ㄒㄧ ㄐㄧㄣˋ
Tước hiệu Tư Mã司馬
Hán Đế quốc 266–316[158] 50 năm Tấn Vũ Đế Tấn Mẫn Đế (list) Đông Tấn東晉Dōng Jìn
Tung1 Chin4
ㄉㄨㄥ ㄐㄧㄣˋ
Từ triều Tấn (266–420) Tư Mã司馬
Hán Đế quốc 317–420[159] 103 năm Tấn Nguyên Đế Tấn Cung Đế (list) Thập lục quốc十六國
Shíliù Guó
Shih2-liu4 Kuo2
ㄕˊ ㄌㄧㄡˋ ㄍㄨㄛˊ
304–439[160] 135 năm (list) Hán Triệu漢趙Hàn Zhào
Han4 Chao4
ㄏㄢˋ ㄓㄠˋ
Tên địa danh & Từ triều Hán Lưu劉
Hung Nô Hoàng gia(304–308)
Đế quốc(308–329)
304–329[161] 25 năm Hán Quang Văn Đế Lưu Hi (list) Thành Hán成漢Chéng Hàn
Ch῾eng2 Han4
ㄔㄥˊ ㄏㄢˋ
Tên địa danh & Từ triều Hán Lý李
Đê Phiên vương quốc(304–306)
Đế quốc(306–347)
304–347[162] 43 năm Thành Hán Vũ Đế Lý Thế (list) Hậu Triệu後趙Hòu Zhào
Hou4 Chao4
ㄏㄡˋ ㄓㄠˋ
Tước hiệu Thạch石
Yết Hoàng gia(319–330)
Đế quốc(330–351)
Phiên vương quốc(351)
319–351[163] 32 năm Triệu Minh Đế Thạch Chi (list) Tiền Lương前涼Qián Liáng
Ch῾ien2 Liang2
ㄑㄧㄢˊ ㄌㄧㄤˊ
Tên địa danh Trương張
Hán Phiên vương quốc(320–354, 355–363)
Đế quốc(354–355)
Công tước(363–376)
320–376[164] 56 năm Tiền Lương Thành Liệt vương Lương Điệu công (list) Tiền Yên前燕Qián Yān
Ch῾ien2 Yen1
ㄑㄧㄢˊ ㄧㄢ
Tên địa danh Mộ Dung慕容
Tiên Ti Phiên vương quốc(337–353)
Đế quốc(353–370)
337–370[165] 33 năm Yên Văn Minh Đế Yên U Đế (list) Tiền Tần前秦Qián Qín
Ch῾ien2 Ch῾in2
ㄑㄧㄢˊ ㄑㄧㄣˊ
Tên địa danh Phù苻
Đê Đế quốc 351–394[165] 43 năm Tần Cảnh Minh Đế Phù Sùng (list) Hậu Yên後燕Hòu Yān
Hou4 Yen1
ㄏㄡˋ ㄧㄢ
Từ Tiền Yên Mộ Dung慕容
Tiên Ti Phiên vương quốc(384–386)
Đế quốc(386–409)
384–409[166] 25 năm Yên Vũ Thành Đế Yên Chiêu Văn Đế Yên Huệ Đế (list) Hậu Tần後秦Hòu Qín
Hou4 Ch῾in2
ㄏㄡˋ ㄑㄧㄣˊ
Tên địa danh Diêu姚
Khương Hoàng gia(384–386)
Đế quốc(386–417)
384–417[167] 33 năm Tần Vũ Chiêu Đế Diêu Hoằng (list) Tây Tần西秦Xī Qín
Hsi1 Ch῾in2
ㄒㄧ ㄑㄧㄣˊ
Tên địa danh Khuất Phục乞伏
Tiên Ti Phiên vương quốc 385–400, 409–431[168] 37 năm Tây Tần Liệt Tổ Khuất Phục Mộ Mạt (list) Hậu Lương後涼Hòu Liáng
Hou4 Liang2
ㄏㄡˋ ㄌㄧㄤˊ
Tên địa danh Lã呂
Đê Công tước(386–389)
Phiên vương quốc(389–396)
Đế quốc(396–403)
386–403[169] 17 năm Hậu Lương Ý Vũ Đế Lã Long (list) Nam Lương南涼Nán Liáng
Nan2 Liang2
ㄋㄢˊ ㄌㄧㄤˊ
Tên địa danh Thốc Phát禿髮
Tiên Ti Phiên vương quốc 397–414[170] 17 năm Vũ Uy Vũ vương Lương Cảnh vương (list) Bắc Lương北涼Běi Liáng
Pei3 Liang2
ㄅㄟˇ ㄌㄧㄤˊ
Tên địa danh Thư Cừ沮渠
Hung Nô Công tước(397–399, 401–412)
Phiên vương quốc(399–401, 412–439)
397–439[171] 42 năm Bắc Lương Vũ Tuyên vương Hà Tây Ai vương (list) Nam Yên南燕Nán Yān
Nan2 Yen1
ㄋㄢˊ ㄧㄢ
Từ Hậu Yên Mộ Dung慕容
Tiên Ti Phiên vương quốc(398–400)
Đế quốc(400–410)
398–410[172] 12 năm Yên Hiến Vũ Đế Mộ Dung Siêu (list) Tây Lương西涼Xī Liáng
Hsi1 Liang2
ㄒㄧ ㄌㄧㄤˊ
Tên địa danh Lý李
Hán Công tước 400–421[173] 21 năm Tây Lương Vũ Chiêu vương Lý Tuân (list) Hồ Hạ胡夏Hú Xià
Hu2 Hsia4
ㄏㄨˊ ㄒㄧㄚˋ
Từ triều Hạ Hách Liên赫連
Hung Nô Đế quốc 407–431[174] 24 năm Hạ Vũ Liệt Đế Hách Liên Định (list) Bắc Yên北燕Běi Yān
Pei3 Yen1
ㄅㄟˇ ㄧㄢ
Từ Tiền Yên Phùng馮
Hán Đế quốc 407–436[175] 29 năm Bắc Yên Huệ Đế Bắc Yên Văn Thành Đế Bắc Yên Chiêu Thành Đế (list) Bắc triều北朝
Běi Cháo
Pei3 Ch῾ao2
ㄅㄟˇ ㄔㄠˊ
386–581[176] 195 năm (list) Bắc Ngụy北魏Běi Wèi
Pei3 Wei4
ㄅㄟˇ ㄨㄟˋ
Tên địa danh Thác Bạt拓跋
Tiên Ti Phiên vương quốc(386–399)
Đế quốc(399–535)
386–535[177] 149 năm Bắc Ngụy Đạo Vũ Đế Bắc Ngụy Hiếu Vũ Đế (list) Đông Ngụy東魏Dōng Wèi
Tung1 Wei4
ㄉㄨㄥ ㄨㄟˋ
Từ Bắc Ngụy Nguyên元
Tiên Ti Đế quốc 534–550[178] 16 năm Đông Ngụy Hiếu Tĩnh Đế Đông Ngụy Hiếu Tĩnh Đế (list) Tây Ngụy西魏Xī Wèi
Hsi1 Wei4
ㄒㄧ ㄨㄟˋ
Từ Bắc Ngụy Nguyên元
Tiên Ti Đế quốc 535–557[178] 22 năm Tây Ngụy Văn Đế Tây Ngụy Cung Đế (list) Bắc Tề北齊Běi Qí
Pei3 Ch῾i2
ㄅㄟˇ ㄑㄧˊ
Tước hiệu Cao高
Hán Đế quốc 550–577[178] 27 năm Bắc Tề Văn Tuyên Đế Cao Hằng (list) Bắc Chu北周Běi Zhōu
Pei3 Chou1
ㄅㄟˇ ㄓㄡ
Tước hiệu Vũ Văn宇文
Tiên Ti Đế quốc 557–581[178] 24 năm Bắc Chu Hiếu Mẫn Đế Bắc Chu Tĩnh Đế (list) Nam triều南朝
Nán Cháo
Nan2 Ch῾ao2
ㄋㄢˊ ㄔㄠˊ
420–589[179] 169 năm (list) Lưu Tống劉宋Liú Sòng
Liu2 Sung4
ㄌㄧㄡˊ ㄙㄨㄥˋ
Tước hiệu Lưu劉
Hán Đế quốc 420–479[180] 59 năm Lưu Tống Vũ Đế Lưu Tống Thuận Đế (list) Nam Tề南齊Nán Qí
Nan2 Ch῾i2
ㄋㄢˊ ㄑㄧˊ
Lời tiên tri về gia tộc sẽ đánh bại gia tộc họ Lưu Tiêu蕭
Hán Đế quốc 479–502[181] 23 năm Nam Tề Cao Đế Nam Tề Hòa Đế (list) Triều Lương梁朝Liáng Cháo
Liang2 Ch῾ao2
ㄌㄧㄤˊ ㄔㄠˊ
Tên địa danh Tiêu蕭
Hán Đế quốc 502–557[182] 55 năm Lương Vũ Đế Lương Kính Đế (list) Triều Trần陳朝Chén Cháo
Ch῾en2 Ch῾ao2
ㄔㄣˊ ㄔㄠˊ
Tước hiệu Trần陳
Hán Đế quốc 557–589[183] 32 năm Trần Vũ Đế Trần Thúc Bảo (list) Trung kỳ đế quốc Triều Tùy隋朝Suí Cháo
Sui2 Ch῾ao2
ㄙㄨㄟˊ ㄔㄠˊ
Tước hiệu ("随" đồng âm) Dương楊
Hán Đế quốc 581–619[184] 38 năm Tùy Văn Đế Tùy Cung Đế (list) Triều Đường唐朝Táng Cháo
T῾ang2 Ch῾ao2
ㄊㄤˊ ㄔㄠˊ
Tước hiệu Lý李
Hán Đế quốc 618–690, 705–907[185] 274 năm Đường Cao Tổ Đường Ai Đế (list) Võ Chu武周Wǔ Zhōu
Wu3 Chou1
ㄨˇ ㄓㄡ
Từ triều Chu Võ武
Hán Đế quốc 690–705[186] 15 năm Võ Tắc Thiên Võ Tắc Thiên (list) Ngũ đại五代
Wǔ Dài
Wu3 Tai4
ㄨˇ ㄉㄞˋ
907–960[187] 53 năm (list) Hậu Lương後梁Hòu Liáng
Hou4 Liang2
ㄏㄡˋ ㄌㄧㄤˊ
Tước hiệu Chu朱
Hán Đế quốc 907–923[188] 16 năm Hậu Lương Thái Tổ Chu Hữu Trinh (list) Hậu Đường後唐Hòu Táng
Hou4 T῾ang2
ㄏㄡˋ ㄊㄤˊ
From Tang dynasty Lý李
Sa Đà Đế quốc 923–937[189] 14 năm Hậu Đường Trang Tông Lý Tùng Kha (list) Hậu Tấn後晉Hòu Jìn
Hou4 Chin4
ㄏㄡˋ ㄐㄧㄣˋ
Tên địa danh Thạch石
Sa Đà Đế quốc 936–947[190] 11 năm Hậu Tấn Cao Tổ Hậu Tấn Xuất Đế (list) Hậu Hán後漢Hòu Hàn
Hou4 Han4
ㄏㄡˋ ㄏㄢˋ
Từ triều Hán Lưu劉
Sa Đà Đế quốc 947–951[190] 4 năm Hậu Hán Cao Tổ Hậu Hán Ẩn Đế (list) Hậu Chu後周Hòu Zhōu
Hou4 Chou1
ㄏㄡˋ ㄓㄡ
Từ triều Chu Quách郭
Hán Đế quốc 951–960[190] 9 năm Hậu Chu Thái Tổ Hậu Chu Cung Đế (list) Thập quốc十國
Shí Guó
Shih2 Kuo2
ㄕˊ ㄍㄨㄛˊ
907–979[191] 62 năm (list) Tiền Thục前蜀Qián Shǔ
Ch῾ien2 Shu3
ㄑㄧㄢˊ ㄕㄨˇ
Tên địa danh / Tước hiệu Vương王
Hán Đế quốc 907–925[192] 18 năm Tiền Thục Cao Tổ Vương Diễn (list) Dương Ngô楊吳Yáng Wú
Yang2 Wu2
ㄧㄤˊ ㄨˊ
Tên địa danh Dương楊
Hán Phiên vương quốc(907–919)
Hoàng gia(919–927)
Đế quốc(927–937)
907–937[193] 30 năm Dương Ngô Liệt Tổ Dương Phổ (list) Mã Sở馬楚Mǎ Chǔ
Ma3 Ch῾u3
ㄇㄚˇ ㄔㄨˇ
Tên địa danh Mã馬
Hán Hoàng gia(907–930)
Phiên vương quốc(930–951)
907–951[194] 44 năm Sở Vũ Mục vương Mã Hy Sùng (list) Ngô Việt吳越Wúyuè
Wu2-yüeh4
ㄨˊ ㄩㄝˋ
Tên địa danh Tiền錢
Hán Hoàng gia(907–932, 937–978)
Phiên vương quốc(934–937)
907–978[194] 71 năm Ngô Việt Thái Tổ Ngô Việt Trung Ý vương (list) Mân閩Mǐn
Min3
ㄇㄧㄣˇ
Tên địa danh Vương王
Hán Phiên vương quốc(909–933, 944–945)
Đế quốc(933–944, 945)
909–945[194] 36 năm Mân Thái Tổ Thiên Đức Đế (list) Nam Hán南漢Nán Hàn
Nan2 Han4
ㄋㄢˊ ㄏㄢˋ
Từ triều Hán Lưu劉
Hán Đế quốc 917–971[194] 54 năm Nam Hán Cao Tổ Lưu Sưởng (list) Kinh Nam荊南Jīngnán
Ching1-nan2
ㄐㄧㄥ ㄋㄢˊ
Tên địa danh Cao高
Hán Phiên vương quốc 924–963[194] 39 năm Vũ Tín vương Cao Kế Xung (list) Hậu Thục後蜀Hòu Shǔ
Hou4 Shu3
ㄏㄡˋ ㄕㄨˇ
Tên địa danh Mạnh孟
Hán Đế quốc 934–965[194] 31 năm Hậu Thục Cao Tổ Mạnh Sưởng (list) Nam Đường南唐Nán Táng
Nan2 T῾ang2
ㄋㄢˊ ㄊㄤˊ
Từ triều Đường Lý李
Hán Đế quốc(937–958)
Hoàng gia(958–976)
937–976[195] 37 năm Nam Đường Liệt Tổ Lý Dục (list) Bắc Hán北漢Běi Hàn
Pei3 Han4
ㄅㄟˇ ㄏㄢˋ
Từ Hậu Hán Lưu劉
Sa Đà Đế quốc 951–979[196] 28 năm Bắc Hán Thế Tổ Lưu Kế Nguyên (list) Triều Liêu遼朝Liáo Cháo
Liao2 Ch῾ao2
ㄌㄧㄠˊ ㄔㄠˊ
"Sắt" (đồng âm trong tiếng Khiết Đan) / Tên địa danh Gia Luật耶律
Khiết Đan Đế quốc 916–1125[197] 209 năm Liêu Thái Tổ Liêu Thiên Tộ Đế (list) Tây Liêu西遼
Xī Liáo
Hsi1 Liao2
ㄒㄧ ㄌㄧㄠˊ
Từ triều Liêu Gia Luật耶律
Khiết Đan Hoàng gia
(1124–1132)
Đế quốc(1132–1218)
1124–1218[198] 94 năm Liêu Đức Tông Khuất Xuất Luật (list) Bắc Tống北宋Běi Sòng
Pei3 Sung4
ㄅㄟˇ ㄙㄨㄥˋ
Tên địa danh Triệu趙
Hán Đế quốc 960–1127[199] 167 năm Tống Thái Tổ Tống Khâm Tông (list) Nam Tống南宋Nán Sòng
Nan2 Sung4
ㄋㄢˊ ㄙㄨㄥˋ
Từ triều Tống Triệu趙
Hán Đế quốc 1127–1279[200] 152 năm Tống Cao Tông Triệu Bính (list) Tây Hạ西夏Xī Xià
Hsi1 Hsia4
ㄒㄧ ㄒㄧㄚˋ
Tên địa danh Ngôi Danh嵬名
𗼨𗆟
Đảng Hạng Đế quốc 1038–1227[201] 189 năm Tây Hạ Cảnh Tông Lý Hiện (list) Triều Kim金朝Jīn Cháo
Chin1 Ch῾ao2
ㄐㄧㄣ ㄔㄠˊ
"Vàng" Hoàn Nhan完顏
Nữ Chân Đế quốc 1115–1234[202] 119 năm Kim Thái Tổ Hoàn Nhan Thừa Lân (list) Hậu kỳ đế quốc Triều Nguyên元朝
Yuán Cháo
Yüan2 Ch῾ao2
ㄩㄢˊ ㄔㄠˊ
"Vĩ đại"https://toihuongdan.com/"Đứng đầu" Bột Nhi Chỉ Cân孛兒只斤
ᠪᠣᠷᠵᠢᠭᠢᠨ
Mông Cổ Đế quốc 1271–1368[203] 97 năm Nguyên Thế Tổ Nguyên Huệ Tông (list) Bắc Nguyên北元Běi Yuán
Pei3 Yüan2
ㄅㄟˇ ㄩㄢˊ
Từ triều Nguyên Bột Nhi Chỉ Cân孛兒只斤
ᠪᠣᠷᠵᠢᠭᠢᠨ
Mông Cổ Đế quốc 1368–1635[204] 267 năm Nguyên Huệ Tông Bột Nhi Chỉ Cân Ngạch Nhĩ Khắc Khổng Quả Nhĩ (list) Triều Minh明朝Míng Cháo
Ming2 Ch῾ao2
ㄇㄧㄥˊ ㄔㄠˊ
"Sáng chói" Chu朱
Hán Đế quốc 1368–1644[205] 276 năm Hồng Vũ Đế Sùng Trinh Đế (list) Nam Minh南明Nán Míng
Nan2 Ming2
ㄋㄢˊ ㄇㄧㄥˊ
Triều Minh Chu朱
Hán Đế quốc 1644–1662[206] 18 năm Hoàng Quang Đế Vĩnh Lịch Đế (list) Hậu Kim後金Hòu Jīn
Hou4 Chin1ㄏㄡˋ ㄐㄧㄣ
Triều Kim (1115–1234) Ái Tân Giác La愛新覺羅
ᠠᡳᠰᡳᠨ
ᡤᡳᠣᡵᠣ
Qīng Cháo
Ch῾ing1 Ch῾ao2
ㄑㄧㄥ ㄔㄠˊ
"Thanh khiết" Ái Tân Giác La愛新覺羅ᠠᡳᠰᡳᠨ
ᡤᡳᠣᡵᠣ
Nhãn màu
Triều đại có vai trò tương đối quan trọng
Giai đoạn trọng đại
Triều đại trong quá trình "Tam quốc"
Triều đại trong quá trình "Thập lục quốc"
Triều đại "Bắc triều" trong quá trình "Nam–Bắc triều"
Triều đại "Nam triều" trong quá trình "Nam–Bắc triều
Triều đại "Ngũ đại" trong quá trình "Ngũ đại Thập quốc"
Triều đại "Thập quốc" trong quá trình "Ngũ đại Thập quốc"
Tiêu chí loại trừ
Danh sách này chỉ gồm có những triều đại Trung Quốc chính thường được đề cập trong những dòng thời gian lịch sử Trung Quốc đơn giản hóa. Vài triều đại tồn tại trong hoặc chồng lấn với phạm vi địa lý lịch sử Trung Quốc sẽ không được lựa chọn. Chúng gồm có:[209]
- Các triều đại chư hầu tồn tại dưới chính sách phong kiến: ví dụ: Đặng, Hoắc, Sở, Nghĩa Cừ
Các triều tại dạng cơ mi và thổ ty: ví dụ: Bá Châu thổ ty, Thủy Đông thổ ty, Vĩnh Ninh thổ ty, Tán Lạp thổ ty
Triều đại địa phương hóa: ví dụ: Nam Việt, Thổ Dục Hồn, Vương quốc Đại Lý, Vương quốc Đông Ninh
Các triều đại chỉ tồn tại trong thời gian quá ngắn: ví dụ: Trạch Ngụy, Hậu Liêu, Trần Hán, Đại Thuận
Các triều đại cai trị vùng lãnh thổ mà trong lịch sử hoặc hiện tại có liên quan tới "Trung Quốc": ví dụ: Nhu Nhiên, Thổ Phồn, Bột Hải, Kara-Khanid
Các triều đại thuộc những dạng sau đây cũng trở nên loại khỏi list:
- Các triều đại bên phía ngoài "Trung Quốc" với toàn bộ hoặc một phần tổ tiên Trung Quốc: ví dụ: Nhà Tiền Lý Việt Nam, Vương triều Thonburi Thái Lan[210][211][212][213]
Các triều đại bên phía ngoài "Trung Quốc" cai trị những quốc gia triều cống cho Trung Quốc: ví dụ: Nhà Đinh Việt Nam, Nhà Shō I đệ nhất đảo Lưu Cầu[214][215]
Các triều đại bên phía ngoài "Trung Quốc" tự xưng là "Trung Hoa" (中華), hoặc "Tiểu Trung Hoa" (小 中華): ví dụ: Nhà Triều Tiên Nước Hàn, Nhà Nguyễn Việt Nam[216][217][218][219]
Các triều đại bên phía ngoài Trung Quốc cai trị những quốc gia Hán hóa: ví dụ: Bách Tế Triều Tiên, Nhà Hậu Lê Việt Nam[220][221]
Niên biểuSửa đổi
Niên biểu những quá trình chínhSửa đổi
Hạ–Thương–T. Chu
Xuân Thu
Chiến Quốc
Tần–Hán
Lục triều
Tùy–Đường
Liêu–Tống–T. Hạ–Kim–Nguyên
Minh–Thanh
Quốc–Cộng
Niên biểu những chế độSửa đổi
Cổng thông tin Trung Quốc
Cổng thông tin Lịch sử
- Lịch sử Trung Quốc
Chế độ quân chủ Trung Quốc
Chủ nghĩa đế quốc Trung Hoa
Thiên mệnh
Vòng tuần hoàn triều đại
Cách mạng Tân Hợi
Ghi chúSửa đổi
^ a b Trong khi triều Hạ thường được xem là triều đại Trung Quốc chính thống đầu tiên, nhiều nguồn lịch sử như đã đề cập tới hai triều đại khác tồn tại trước triều Hạ là triều Đường (唐) và triều Ngu (虞).[1][2][3][4] Triều Đường đôi khi gọi là "Cổ Đường" để phân biệt với triều Đường của gia tộc họ Lý sau này.[5] Nếu lịch sử của hai triều đại kể trên được xác nhận thì Hạ Vũ không phải là người mở đường cho chính sách triều đại cai trị ở Trung Quốc. ^ Mọi nỗ lực Phục hồi chính sách triều đại cai trị ở Trung Quốc sau cuộc Cách mạng Tân Hợi đầu thất bại. Do vậy, sự kiện Phổ Nghi thoái vị vào năm 1912 thường được xem là dấu chấm hết cho Chế độ quân chủ Trung Quốc. ^ a b Theo tiêu chuẩn sử học tân tiến, "triều Nguyên" trong nội dung bài viết này chỉ đề cập đến quốc gia có trụ sở tại Trung Quốc. Tuy nhiên, quốc hiệu Trung Quốc "Đại Nguyên" (大元) do Hốt Tất Liệt đặt, mang hàm ý áp dụng cho toàn bộ Đế quốc Mông Cổ.[16][17][18] Mặc dù vậy, "triều Nguyên" hiếm khi được những học giả tân tiến sử dụng theo nghĩa rộng như định nghĩa do tính chất phân liệt của Đế quốc Mông Cổ. ^ Năm 1906, triều Thanh tiến hành một loại cải cách dưới sự bảo trợ của Từ Hi Thái hậu để chuyển Trung Quốc sang chính sách quân chủ lập hiến. Ngày 27 tháng 8 năm 1908, Khâm định hiến pháp đại chương được phát hành và đóng vai trò như một bản hiến pháp đầy đủ, sẽ có hiệu lực hiện hành sau 10 năm.[25] Ngày 3 tháng 11 năm 1911, như một động thái phản ứng trước cuộc Cách mạng Tân Hợi đang ra mắt, triều Thanh phát hành Thập cửu tín điều hạn chế quyền lực của nhà vua triều Thanh, đánh dấu sự quy đổi chính thức sang chính sách quân chủ lập hiến.[26][27] Tuy nhiên, triều Thanh vẫn bị lật đổ vào ngày 12 tháng 2 năm 1912. ^ Một quyền thần, thường là phái mạnh, hoàn toàn có thể ép quân chủ phải thoái vị để ủng hộ mình, dẫn đến sự thay đổi triều đại cai trị. Chẳng hạn, Vương Mãng, nhà vua triều Tân, là cháu của Nguyên hậu, vợ của nhà cai trị Đông Hán, Hán Nguyên Đế.[29] ^ Tên triều đại tiếng Trung và tiếng Việt đều là danh pháp lịch sử. Không nên nhầm lẫn với quốc hiệu do mỗi triều đại tự chọn cho mình. Một triều đại hoàn toàn có thể được gọi với nhiều tên gọi lịch sử rất khác nhau. ^ Hán tự viết dưới dạng phồn thể. Một vài Hán tự viết dưới dạng giản thể hiện được sử dụng tại Trung Quốc đại lục. Ví dụ, Tây Hán viết dưới dạng phồn thể là "東漢", viết dưới dạng giản thể là "东汉".
Tham khảoSửa đổi
Chú thíchSửa đổi
^ Nadeau, Randall (2012). The Wiley-Blackwell Companion to Chinese Religions. tr.31. ISBN9781444361971. ^ Yeo, Khiok-Khng (2008). Musing with Confucius and Paul: Toward a Chinese Christian Theology. tr.24. ISBN9780227903308. ^ Chao, Yuan-ling (2009). Medicine and Society in Late Imperial China: A Study of Physicians in Suzhou, 1600–1850. tr.73. ISBN9781433103810. ^ Wang, Shumin (2002). “夏、商、周之前还有个虞朝”. Hebei Academic Journal. 22 (1): 146–147. Truy cập ngày 20 tháng 8 năm 2022. ^ “古唐朝存在没？它是比虞朝夏朝更早的一个神秘王朝？”. Bản gốc tàng trữ ngày 27 tháng 5 năm 2022. Truy cập ngày 21 tháng 8 năm 2022. ^ Skutsch, Carl (2013). Encyclopedia of the World's Minorities. tr.287. ISBN9781135193881. ^ a b Keay, John (2010). China: A History. ISBN9780007372089. ^ Wang, Yeyang; Zhao, Qingyun (2022). 当代中国近代史理论研究. ISBN9787516188231. ^ Twitchett, Denis; Fairbank, John; Mote, Frederick (1978). The Cambridge History of China. tr.394–395. ISBN9780521243339. ^ a b Sadow, Lauren; Peeters, Bert; Mullan, Kerry (2022). Studies in Ethnopragmatics, Cultural Semantics, and Intercultural Communication: Minimal English (and Beyond). tr.100. ISBN9789813299795. ^ a b Bauch, Martin; Schenk, Gerrit (2022). The Crisis of the 14th Century: Teleconnections between Environmental and Societal Change?. tr.153. ISBN9783110660784. ^ a b Ruan, Jiening; Zhang, Jie; Leung, Cynthia (2015). Chinese Language Education in the United States. tr.9. ISBN9783319213088. ^ a b Wei, Chao-hsin (1988). The General Themes of the Ocean Culture World. tr.17. ^ a b Adler, Philip; Pouwels, Randall (2011). World Civilizations: Volume I: To 1700. tr.373. ISBN9781133171065. ^ a b c Rowe, William (2010). China's Last Empire: The Great Qing. tr.1. ISBN9780674054554. ^ Robinson, David (2022). In the Shadow of the Mongol Empire: Ming China and Eurasia. tr.50. ISBN9781108482448. ^ Robinson, David (2009). Empire's Twilight: Northeast Asia Under the Mongols. tr.293. ISBN9780674036086. ^ Brook, Timothy; Walt van Praag, Michael van; Boltjes, Miek (2022). Sacred Mandates: Asian International Relations since Chinggis Khan. tr.45. ISBN9780226562933. ^ Nevus, John (1996). China and the Chinese. tr.22. ISBN9788120606906. ^ Wang, Hongsheng (2007). 历史的瀑布与峡谷：中华文明的文化结构和现代转型. tr.139. ISBN9787300081830. ^ “中国历代正统皇朝—天朝上国名称的起因来源”. Bản gốc tàng trữ ngày 27 tháng 5 năm 2022. Truy cập ngày 21 tháng 8 năm 2022. ^ a b “陆大鹏谈翻译：历史上的"王朝"与"皇朝"”. Truy cập ngày 4 tháng 8 năm 2022. ^ Ebrey, Patricia; Liu, Kwang-Ching (2010). The Cambridge Illustrated History of China. tr.10. ISBN9780521124331. ^ a b Chan, Joseph (2013). Confucian Perfectionism: A Political Philosophy for Modern Times. tr.213. ISBN9781400848690. ^ Koenig, Lion; Chaudhuri, Bidisha (2022). Politics of the 'Other' in India and China: Western Concepts in Non-Western Contexts. tr.157. ISBN9781317530558. ^ Gao, Quanxi; Zhang, Wei; Tian, Feilong (2015). The Road to the Rule of Law in Modern China. tr.135. ISBN9783662456378. ^ To, Michael (2022). China's Quest for a Modern Constitutional Polity: from dynastic empires to modern republics. tr.54. ^ Whitaker, Donald; Shinn, Rinn-Sup (1972). Area Handbook for the People's Republic of China. tr.37. ^ Xiong, Deshan (2015). Social History Of China. tr.95. ISBN9781938368264. ^ Qi, Zhixiang (2022). 中國現當代人學史：思想演變的時代特徵及其歷史軌跡. tr.21. ISBN9789869244923. ^ a b Perdue, Peter (2009). China Marches West: The Qing Conquest of Central Eurasia. tr.6. ISBN9780674042025. ^ Elleman, Bruce; Paine, Sarah (2022). Modern China: Continuity and Change, 1644 to the Present. tr.19. ISBN9781538103876. ^ Zheng, Yongnian; Huang, Yanjie (2022). Market in State: The Political Economy of Domination in China. tr.83. ISBN9781108473446. ^ “我国古代改朝换代的方式不外乎两种，哪种才是主流？”. Bản gốc tàng trữ ngày 31 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2022. ^ Fan, Shuzhi (2007). 国史精讲. tr.99. ISBN9787309055634. ^ a b Wilkinson, Endymion (2000). Chinese History: A Manual. tr.14. ISBN9780674002494. ^ Perkins, Dorothy (2013). Encyclopedia of China: History and Culture. tr.1. ISBN9781135935627. ^ Di Cosmo, Nicola (2007). The Diary of a Manchu Soldier in Seventeenth-Century China: "My Service in the Army", by Dzengseo. tr.1. ISBN9781135789558. ^ Elman, Benjamin (2006). A Cultural History of Modern Science in China. tr.46. ISBN9780674023062. ^ Tanner, Harold (2009). China: A History. tr.335. ISBN978-0872209152. ^ Pines, Yuri (2012). The Everlasting Empire: The Political Culture of Ancient China and Its Imperial Legacy. tr.157. ISBN978-0691134956. ^ Mote, Frederick (2003). Imperial China 900-1800. tr.798. ISBN9780674012127. ^ Skaff, Jonathan (2012). Sui-Tang China and Its Turko-Mongol Neighbors: Culture, Power, and Connections, 580-800. tr.80. ISBN9780199734139. ^ “封二王三恪昭示正统，周朝首创历代延续，明清却不敢采用”. Truy cập ngày 30 tháng 8 năm 2022.[liên kết hỏng] ^ Gong, Yin (2006). 中国民族政策史. tr.253. ^ Zhang, Cheng (2007). 禅让：中国历史上的一种权力游戏. tr.200. ISBN9787801066961. ^ Stunkel, Kenneth (2012). Fifty Key Works of History and Historiography. tr.143. ISBN9781136723667. ^ Horner, Charles (2010). Rising China and Its Postmodern Fate: Memories of Empire in a New Global Context. tr.59. ISBN9780820335889. ^ a b Moody, Alys; Ross, Stephen (2022). Global Modernists on Modernism: An Anthology. tr.282. ISBN9781474242349. ^ Grosse, Christine (2022). The Global Manager's Guide to Cultural Literacy. tr.71. ISBN9781527533875. ^ Rošker, Jana; Suhadolnik, Nataša (2014). Modernisation of Chinese Culture: Continuity and Change. tr.74. ISBN9781443867726. ^ Aldrich, M. A. (2008). The Search for a Vanishing Beijing: A Guide to China's Capital Through the Ages. tr.176. ISBN9789622097773. ^ Schillinger, Nicholas (2022). The Body and Military Masculinity in Late Qing and Early Republican China: The Art of Governing Soldiers. tr.176. ISBN9781498531696. ^ Hao, Shiyuan (2022). China's Solution to Its Ethno-national Issues. tr.51. ISBN9789813295193. ^ Wells, Anne (2009). The A to Z of World War II: The War Against Nhật bản. tr.167. ISBN9780810870260. ^ Wu, Bin (2022). Government Performance Management in China: Theory and Practice. tr.44–45. ISBN9789811382253. ^ “历史上的国和代到底有什么区别？”. Bản gốc tàng trữ ngày 15 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2022. ^ Besio, Kimberly (2012). Three Kingdoms and Chinese Culture. tr.64. ISBN9780791480496. ^ Baaquie, Belal Ehsan; Wang, Qing-Hai (2022). “Chinese Dynasties and Modern China: Unification and Fragmentation”. China and the World: Ancient and Modern Silk Road. 1 (1): 5. doi:10.1142/S2591729318500037. ^ Nosco, Peter (1997). Confucianism and Tokugawa Culture. tr.68. ISBN9780824818654. ^ Holcombe, Charles (2022). A History of East Asia. tr.62–63. ISBN9781107118737. ^ Yang, Shao-yun (2022). The Way of the Barbarians: Redrawing Ethnic Boundaries in Tang and Song China. tr.63. ISBN9780295746012. ^ Chen, Huaiyu (2007). The Revival of Buddhist Monasticism in Medieval China. tr.24. ISBN9780820486246. ^ Wakeman, Frederic (1985). The Great Enterprise: The Manchu Reconstruction of Imperial Order in Seventeenth-century China, Volume 1. tr.446. ISBN9780520048041. ^ a b c d e f Liu, Pujiang (2022). 正统与华夷：中国传统政治文化研究. ISBN9787101125795. ^ a b c Lee, Thomas (2000). Education in Traditional China: A History. tr.238. ISBN9004103635. ^ Ng, On Cho; Wang, Edward (2005). Mirroring the Past: The Writing And Use of History in Imperial China. tr.177. ISBN9780824829131. ^ “宋和辽究竟哪个才是正统王朝？”. Bản gốc tàng trữ ngày 31 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2022. ^ Brook, Walt van Praag & Boltjes (2022). p. 52. ^ Biran, Michal (2005). The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History: Between China and the Islamic World. tr.93. ISBN9780521842266. ^ “试论清人的辽金"正统观"——以辽宋金"三史分修""各与正统"问题讨论为中心”. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2022. ^ Zhang, Feng (2015). Chinese Hegemony: Grand Strategy and International Institutions in East Asian History. tr.126. ISBN9780804795043. ^ Brook, Walt van Praag & Boltjes (2022). p. 54. ^ Chan, Wing-ming (2000). East Asian History, Issues 19-20. tr.30. ^ Fang, Weigui (2022). Modern Notions of Civilization and Culture in China. tr.30. ISBN9789811335587. ^ Baldanza, Kathlene (2022). Ming China and Vietnam. tr.206. ISBN9781107124240. ^ Davis, Bret (2022). The Oxford Handbook of Japanese Philosophy. tr.294. ISBN9780199945726. ^ Ng, Wai-ming (2022). Imagining China in Tokugawa Nhật bản: Legends, Classics, and Historical Terms. tr.xvii. ISBN9781438473086. ^ Zhang, Xiaoling (2014). 從現代到後現代的自我追尋：夏目漱石與村上春樹的比較研究. tr.224. ISBN9789863263012. ^ a b Wu, Huaiqi (2022). An Historical Sketch of Chinese Historiography. tr.322. ISBN9783662562536. ^ Hudson, Christopher (2014). The China Handbook. tr.59. ISBN9781134269662. ^ Law, Eugene (2004). Best of China. tr.11. ISBN9787508504292. ^ Li, Xiaobing (2012). China War: An Encyclopedia. tr.485. ISBN9781598844160. ^ Mao, Zengyin (2005). 三字经与中国民俗画. tr.90. ISBN9787508507996. ^ Wang, Shoufa (2002). 中国政治制度史. tr.80. ISBN9787209030762. ^ a b Li, Xiaobing; Shan, Patrick (2015). Ethnic China: Identity, Assimilation, and Resistance. tr.5. ISBN9781498507295. ^ “Chinese Empire”. Truy cập ngày 9 tháng 1 năm 2022. ^ “经常提到的波斯帝国，那你知道波斯第一、第二、第三帝国吗？”. Truy cập ngày 13 tháng 1 năm 2022. ^ Feng, Tianyu; Yang, Hua (2000). 中国文化发展轨迹. tr.111. ^ Jia, Bingqiang; Zhu, Xiaohong (2015). 图说治水与中华文明. ISBN9787517031246. ^ Wang, Xilong (2009). 历史文化探研──兰州大学历史文化学院专门史论文集. ISBN9787542114525. ^ Yang, Faxing (2015). 世界伟人传记丛书（上）. ^ Gao, Qi (2022). 传统文化与治国理政. ISBN9787101127669. ^ a b “中国历史上十个大一统王朝，其中四个国祚不过百年”. Bản gốc tàng trữ ngày 31 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2022. ^ “我国历史上这两大王朝均是大一统王朝，却教科书上却极少被提及”. Bản gốc tàng trữ ngày 31 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 24 tháng 1 năm 2022. ^ Graff, David; Higham, Robin (2012). A Military History of China. tr.70–71. ISBN978-0813140674. ^ a b van de Ven, Hans (2000). Warfare in Chinese History. tr.77. ISBN9004117741. ^ Bulag, Uradyn (2010). Collaborative Nationalism: The Politics of Friendship on China's Mongolian Frontier. tr.56–57. ISBN9781442204331. ^ Wilkinson (2000). pp. 13–14. ^ Zhu, Fayuan; Wu, Qixing (2000). 中国文化ABC. ISBN9787210045892. ^ a b c d “历代王朝国号的分类”. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2022. ^ a b c d e “名不正则言不顺：中国各朝代名称、国号的由来”. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2022. ^ “唐朝的皇帝姓李，为什么不叫李朝而叫唐朝？”. Bản gốc tàng trữ ngày 31 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2022. ^ a b “先秦时期的诸侯国名，哪些最受后世的青睐？”. Bản gốc tàng trữ ngày 31 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2022. ^ “后周皇帝列表及简介 后周太祖世宗恭帝简介 后周是怎么灭亡的”. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2022. ^ Hung, Hing Ming (2022). From the Mongols to the Ming Dynasty: How a Begging Monk Became Emperor of China, Zhu Yuan Zhang. tr.13. ISBN9781628941524. ^ “南越国与南汉国”. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2022. ^ Hu, Axiang; Song, Yanmei (2008). 中国国号的故事. tr.171. ISBN9787807135999. ^ a b “明朝为何定国号为"大明"，绝大部分人只知道五个原因中的一个”. Truy cập ngày 6 tháng 1 năm 2022. ^ “辽朝国号考释”. Bản gốc tàng trữ ngày 31 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 6 tháng 1 năm 2022. ^ Chan, Hok-lam (2003). 金宋史論叢. tr.4–5. ISBN9789629960971. ^ Fogel, Joshua (2015). The Cultural Dimensions of Sino-Japanese Relations: Essays on the Nineteenth and Twentieth Centuries. tr.66. ISBN9781317457671. ^ Xie, Xuanjun (2022). 士商工农──等级制度构建文明社会. tr.379. ISBN9781329980136. ^ Wang, Yuanchong (2022). Remaking the Chinese Empire: Manchu-Korean Relations, 1616–1911. tr.52–53. ISBN9781501730511. ^ Wang, Fei-Ling (2022). The China Order: Centralia, World Empire, and the Nature of Chinese Power. tr.11. ISBN9781438467504. ^ “为何中国古代的一些朝代前要加上"东西南北"，比如"西汉"呢？”. Bản gốc tàng trữ ngày 31 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2022. ^ Loewe, Michael (2006). The Government of the Qin and Han Empires: 221 BCE – 220 CE. tr.vi. ISBN9781603840576. ^ “五代十国时期的十国政权之一：南吴的发展史”. Truy cập ngày 8 tháng 8 năm 2022. ^ Chan, Chi Chuen; Li, William; Chiu, Amy (2022). The Psychology of Chinese Gambling: A Cultural and Historical Perspective. tr.21. ISBN9789811334863. ^ “先秦、秦国、秦朝、前秦、后秦、西秦是什么关系？”. Truy cập ngày 4 tháng 8 năm 2022. ^ “汉分东西汉因为中间有新莽为什么唐朝中间有武周却不分东西唐”. Bản gốc tàng trữ ngày 2 tháng 8 năm 2022. Truy cập ngày 4 tháng 8 năm 2022. ^ a b Brødsgaard, Kjeld (2008). Hainan – State, Society, and Business in a Chinese Province. tr.11. ISBN9781134045471. ^ a b Wong, Koon-kwai (2009). Hong Kong, Macau and the Pearl River Delta: A Geographical Survey. tr.241–242. ISBN9789882004757. ^ a b Zhang, Wei Bin (2006). Hong Kong: The Pearl Made of British Mastery and Chinese Docile-diligence. tr.3. ISBN9781594546006. ^ a b Hughes, Christopher (2013). Taiwan and Chinese Nationalism: National Identity and Status in International Society. tr.21. ISBN9781134727551. ^ a b c Hsu, Cho-yun (2012). China: A New Cultural History. tr.421. ISBN9780231528184. ^ a b c d e f Lockard, Craig (2022). Societies, Networks, and Transitions: A Global History. tr.260. ISBN9780357365472. ^ a b c Gan, Chunsong (2022). A Concise Reader of Chinese Culture. tr.24. ISBN9789811388675. ^ a b Westad, Odd (2012). Restless Empire: China and the World Since 1750. tr.11. ISBN9780465029365. ^ a b Sanders, Alan (2003). Historical Dictionary of Mongolia. tr.v. ISBN9780810866010. ^ a b Paige, Jeffrey (1978). Agrarian Revolution. tr.278. ISBN9780029235508. ^ a b Clarke, Michael (2011). Xinjiang and China's Rise in Central Asia - A History. tr.16. ISBN9781136827068. ^ a b Kshetry, Gopal (2008). Foreigners in Nhật bản: A Historical Perspective. tr.25. ISBN9781469102443. ^ a b Tanner (2009). p. 167. ^ Lockard (2022). p. 262. ^ Hsu (2012). p. 268. ^ History of the World Map by Map. 2022. tr.133. ISBN9780241379189. ^ Tan, Qixiang sửa đổi và biên tập (1982). “元时期全图（一）”. The Historical Atlas of China. ^ Tan, Qixiang sửa đổi và biên tập (1982). “元时期全图（二）”. The Historical Atlas of China. ^ Kavalski, Emilian (2014). Asian Thought on China's Changing International Relations. tr.56–57. ISBN9781137299338. ^ Rand, Christopher (2022). Military Thought in Early China. tr.142. ISBN9781438465180. ^ Brown, Kerry (2022). China's 19th Party Congress: Start Of A New Era. tr.197. ISBN9781786345936. ^ Tanner (2009). p. 419. ^ Esherick, Joseph; Kayali, Hasan; Van Young, Eric (2006). Empire to Nation: Historical Perspectives on the Making of the Modern World. tr.245. ISBN9780742578159. ^ Zhai, Zhiyong (2022). 憲法何以中國. tr.190. ISBN9789629373214. ^ Gao, Quanxi (2022). 政治憲法與未來憲制. tr.273. ISBN9789629372910. ^ Zheng, Wang (2012). Never Forget National Humiliation: Historical Memory in Chinese Politics and Foreign Relations. tr.44. ISBN9780231520164. ^ Westmoreland, Perry (2022). Life's Wonders. ISBN9781644268346. ^ a b Loh, Shen Yeow (2022). Descendants of the Bird Hunters of Old China. ISBN9781543755633. ^ Shaughnessy, Edward (2014). Unearthing the Changes: Recently Discovered Manuscripts of the Yi Jing (I Ching) and Related Texts. tr.19. ISBN9780231533300. ^ Zhang, Qizhi (2015). An Introduction to Chinese History and Culture. tr.92. ISBN9783662464823. ^ McLeod, Alexus (2022). Astronomy in the Ancient World: Early and Modern Views on Celestial Events. tr.85. ISBN9783319236001. ^ Tse, Wicky (2022). The Collapse of China's Later Han Dynasty, 25-220 AD: The Northwest Borderlands and the Edge of Empire. ISBN9781315532318. ^ Pei, Kuangyi (2022). Gale Researcher Guide for: The Three Kingdoms and the Jin. ISBN9781535865692. ^ Dai, Meike; Wei, Weisen (2022). 幻化之龍：兩千年中國歷史變遷中的孔子. tr.122. ISBN9789629966485. ^ Fu, Chonglan; Cao, Wenming (2022). Introduction to the Urban History of China. tr.123. ISBN9789811382079. ^ Zhou, Jiarong (2022). 香港通史：遠古至清代. tr.41. ISBN9789620441660. ^ Mai, Jinsheng (2022). 近代中國海防史新論. tr.254. ISBN9789620440472. ^ Wang, Eugene (2005). Shaping the Lotus Sutra: Buddhist Visual Culture in Medieval China. tr.13. ISBN9780295984629. ^ Shen, Songying (2022). 闲读中国史. ISBN9787210081692. ^ McMahon, Keith (2013). Women Shall Not Rule: Imperial Wives and Concubines in China from Han to Liao. tr.123. ISBN9781442222908. ^ Fan, Ru; Pan, Xinghui (2010). 中外歷史大事年表. tr.213. ISBN9789628931736. ^ Swartz, Wendy; Yang, Lu; Jessy, Choo (2014). Early Medieval China: A Sourcebook. tr.30. ISBN9780231531009. ^ Whiteman, Stephen (2022). Where Dragon Veins Meet: The Kangxi Emperor and His Estate Rehe. tr.225. ISBN9780295745817. ^ a b Duthie, Torquil (2014). Man'yōshū and the Imperial Imagination in Early Nhật bản. tr.27. ISBN9789004264540. ^ Steinhardt, Nancy (2014). Chinese Architecture in an Age of Turmoil, 200-600. tr.28. ISBN9780824838232. ^ Xiao, Shiyou (2013). 後秦政治外交史簡論五篇. tr.69. ISBN9789881278982. ^ Adamek, Piotr (2022). Good Son is Sad If He Hears the Name of His Father: The Tabooing of Names in China as a Way of Implementing Social Values. tr.344. ISBN9781351565219. ^ Zhao, Yonghong (2010). 河西走廊藏文化史要. ISBN9787542117083. ^ Liu, Xingchu (2009). 甘肃文史精萃1：史料卷. ISBN9787999033417. ^ Qin, Dashu; Yuan, Jian (2013). 2011：古丝绸之路. tr.153. ISBN9789813206076. ^ Wan, Guoding; Wan, Sinian; Chen, Mengjia (2022). 中国历史纪年表（精）. ISBN9787101133172. ^ Zhang, Qizhi; Wang, Zijin; Fang, Guanghua (2002). 秦汉魏晋南北朝史. tr.335. ISBN9789571128702. ^ Hong, Yuan (2022). The Sinitic Civilization Book II: A Factual History Through the Lens of Archaeology, Bronzeware, Astronomy, Divination, Calendar and the Annals. ISBN9781532058318. ^ Tian, Hengyu (2022). Infamous Chinese Emperors: Tales of Tyranny and Misrule. tr.180. ISBN9789812299314. ^ Wang, Zhen'guo; Chen, Ping; Xie, Peiping (1999). History and Development of Traditional Chinese Medicine. tr.94. ISBN9787030065674. ^ Fairbank, John; Goldman, Merle (2006). China: A New History. tr.73. ISBN9780674018280. ^ a b c d Spring, Peter (2015). Great Walls and Linear Barriers. tr.211. ISBN9781473854048. ^ Tan, Zhongchi (2013). 长沙通史（古代卷）. ISBN9787999009009. ^ Kroll, Paul (2014). Reading Medieval Chinese Poetry: Text, Context, and Culture. tr.36. ISBN9789004282063. ^ Nadeau, Randall (2012). The Wiley-Blackwell Companion to Chinese Religions. tr.147. ISBN9781444361971. ^ Katz, Paul (1995). Demon Hordes and Burning Boats: The Cult of Marshal Wen in Late Imperial Chekiang. tr.79. ISBN9781438408484. ^ Cai, Zong-qi (2007). How to Read Chinese Poetry: A Guided Anthology. tr.152. ISBN9780231511889. ^ Lee, Mosol (2013). Ancient History of the Manchuria. tr.115. ISBN9781483667676. ^ Adamek, Piotr (2022). A Good Son is Sad if He Hears the Name of His Father: The Tabooing of Names in China as a Way of Implementing Social Values. tr.348. ISBN9781351565219. ^ Su, Muzi (2006). 那些顛覆時代的女人. ^ Standen, Naomi (2007). Unbounded Loyalty: Frontier Crossings in Liao China. tr.1. ISBN9780824829834. ^ Schaeffer, Kurtis; Kapstein, Matthew; Tuttle, Gray (2013). Sources of Tibetan Tradition. tr.338. ISBN9780231509787. ^ Liu, Lydia; Karl, Rebecca; Ko, Dorothy (2013). The Birth of Chinese Feminism: Essential Texts in Transnational Theory. tr.164. ISBN9780231533263. ^ a b c Kuhn, Dieter (2011). The Age of Confucian Rule: The Song Transformation of China. ISBN9780674244344. ^ Winchester, Simon (2008). Bomb, Book and Compass: Joseph Needham and the Great Secrets of China. ISBN9780141889894. ^ Bai, Zhide (2022). 大动乱：中古时代：五代辽宋夏金. ISBN9787505141254. ^ Lee, Lily; Wiles, Sue (2014). Biographical Dictionary of Chinese Women: Tang Through Ming, 618-1644. tr.xxi. ISBN9780765643162. ^ a b c d e f Gong, Xianzong (2014). 臺灣文學與中國童謠. tr.172. ISBN9789577398598. ^ Wu, Jiang; Chia, Lucille (2015). Spreading Buddha's Word in East Asia: The Formation and Transformation of the Chinese Buddhist Canon. tr.175. ISBN9780231540193. ^ Feng, Xianzhi (2006). 中国历代重大战争详解：隋唐战争史. ISBN9787999031499. ^ Thurgood, Graham; LaPolla, Randy (2003). The Sino-Tibetan Languages. tr.7. ISBN9780700711291. ^ Szonyi, Michael (2022). A Companion to Chinese History. tr.130. ISBN9781118624609. ^ Huang, Chunyi (2022). 北宋的外戚與政治. tr.3. ISBN9789577399953. ^ McMahon, Keith (2022). Celestial Women: Imperial Wives and Concubines in China from Song to Qing. tr.24. ISBN9781442255029. ^ Tuttle, Gray; Schaeffer, Kurtis (2013). The Tibetan History Reader. tr.562. ISBN9780231513548. ^ Kessler, Adam (2012). Song Blue and White Porcelain on the Silk Road. tr.77. ISBN978-9004218598. ^ Simon, Karla (2013). Civil Society in China: The Legal Framework from Ancient Times to the "New Reform Era". tr.40. ISBN9780190297640. ^ Baumer, Christoph (2022). The History of Central Asia: The Age of Islam and the Mongols. ISBN9781838609399. ^ Chen, Anfeng (2014). 甲申詩史：吳梅村書寫的一六四四. tr.2. ISBN9789888310111. ^ Zhong, Guochang (2022). 天崩地裂時代下的皇族. tr.3. ISBN9789620773419. ^ Lee, Ji-young (2022). China's Hegemony: Four Hundred Years of East Asian Domination. tr.236. ISBN9780231542173. ^ Forêt, Philippe (2000). Mapping Chengde: The Qing Landscape Enterprise. tr.13. ISBN9780824822934. ^ Ge, Jianxiong; Hua, Linfu (2002). “The Development of Chinese Historical Geography over the Last 50 Years (1950–2000)” (PDF). Newsletter for Research in Chinese Studies. 21 (4): 20. Truy cập ngày 24 tháng 11 năm 2022. ^ Vu, Hong Lien; Sharrock, Peter (2014). Descending Dragon, Rising Tiger: A History of Vietnam. ISBN9781780233888. ^ Walker, Hugh (2012). East Asia: A New History. tr.134. ISBN9781477265178. ^ Chansiri, Disaphol (2008). The Chinese Émigrés of Thailand in the Twentieth Century. tr.46–47. ISBN9781934043745. ^ Zheng, Yangwen (2011). China on the Sea: How the Maritime World Shaped Modern China. tr.112. ISBN9789004194786. ^ Rutherford, Scott (2002). Vietnam. tr.20. ISBN9789812349842. ^ Minahan, James (2014). Ethnic Groups of North, East, and Central Asia: An Encyclopedia. tr.231. ISBN9781610690188. ^ Elman, Benjamin; Liu, Jenny (2022). The 'Global' and the 'Local' in Early Modern and Modern East Asia. tr.175. ISBN9789004338128. ^ Chan, Robert (2022). Korea-China Relations in History and Contemporary Implications. tr.10. ISBN9783319622651. ^ Xie, Xuanjun (2022). 第三中国论. tr.202. ISBN9781329800250. ^ Wu, Weiming (2022). 東亞易學史論：《周易》在日韓越琉的傳播與影響. tr.161. ISBN9789863502500. ^ Linduff, Katheryn; Rubinson, Karen (2008). Are All Warriors Male?: Gender Roles on the Ancient Eurasian Steppe. tr.126. ISBN9781461647508. ^ Chan, Yuk Wah (2013). Vietnamese-Chinese Relationships the Borderlands: Trade, Tourism and Cultural Politics. tr.28. ISBN9781134494576.
NguồnSửa đổi
- China Handbook Editorial Committee, China Handbook Series: History (trans., Dun J. Li), Beijing, 1982, 188–189; and Shao Chang Lee, "China Cultural Development" (wall chart), East Lansing, 1984.
Liên kết ngoàiSửa đổi
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Triều đại trong lịch sử Trung Quốc.- Đại học Columbia. Bài ca triều đại
Đàm Kỳ Tương. Atlas lịch sử Trung Quốc
